
نقاوه الاثار فی ذکرالاخبار در تاریخ صفویه
به کوشش : احسان اشراقی
ناشر: علمی و فرهنگی
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 489
اندازه كتاب: وزیری شومیز
سال انتشار: 1399
دوره چاپ: 1
«نقاوه الآثار فی ذکر الاخیار»، تالیف محمود بن هدایت الله افوشتهای نطنزی اثری است، به فارسی در تاریخ صفویه از واپسین ایام زندگانی شاه تهماسب اول تا یازدهمین سال پادشاهی شاه عباس اول (۱۰۰۷ هجری قمری). این اثر ارزنده، در واقع شامل دو کتاب است که نخستین آن در بیان رویدادهای عمده دوران شاه تهماسب، شاه اسمعیل دوم و شاه محمد خدابنده تا شروع سلطنت شاه عباس و کتاب دوم که مفصل تر از قسمت نخستین است، مربوط به یازده سال اول شهریاری شاه عباس کبیر و گویای وقایعی است که طی آنها قدرت سلطنت در گیر و دار از میان رفتن عصیانها و سرکشیهای سرداران قزلباش تحکیم یافته و متجاوزین بیگانه از ساحت کشور طرد میشوند. آخرین واقعهای که در کتاب از آن نام برده شده، شکست دین محمد خان ازبک در خراسان و تسخیر هرات بدست پادشاه نام آور صفوی است. از آن جا که حوادث مندرج در نقاوة الآثار بر حسب تاریخ وقوع آنها تنظیم گردیده و داستان به سال ۱۰۰۷ ق. پایان میپذیرد، محتمل است که نویسنده کتاب یا به ثبت وقایع بعدی اقدام نکرده و یا از آن به بعد که به شصت و نه سالگی رسیده بود، روزگار، بیشتر مجال به او نداده است تا کار خویش را دنبال کند. این کتاب بی تردید یکی از منابع مهم ایران عصر صفوی است و موضوع آن به دورانی مربوط میشود که از لحاظ جریانات نظامی و سیاسی برای دولت صفوی زمان حساسی بود. پس از مرگ شاه اسمعیل، بنیانگذار این دولت، در دوران سلطنت فرزندش تهماسب، که طولانیترین مدت فرمانروایی در سلسله صفوی بوده است، پس از چند جنگ با اوزبکان و عثمانیان آرامشی دیرپای در مملکت پدید آمد که طی آن دولت صفوی موجودیت خود را در میان دو قدرت بزرگ شرق و غرب استوار ساخت. لکن با مرگ این پادشاه در ۹۸۴ ق دوران این آرامش به سر آمد و آتش هرج و مرج که از رقابت سران قزلباش سرچشمه میگرفت، زبانه کشید و سرکردگان عشایر به دستاویز طرف داری از حیدر میرزا یا اسمعیل میرزا، پسران شاه، علیه یکدیگر صف آرایی کردند و زنان حرم نیز در این مبارزه قدرت جانب این یا آن گروه را گرفتند. تا سرانجام حیدر میرزا که فرزند محبوب شاه تهماسب بود کشته شد و اسمعیل میرزا که به علت کج رفتاریها و دستور پدر در قلعه قهقهه زندانی بود، از این زندان مخوف رهایی یافته با کمک خواهرش پریخان خانم و برخی از سران قزلباش به سلطنت نشست، و در مدت یک سال و چهار ماه و شانزده روز پادشاهی دست به کشتار شاهزادگان و مخالفین خود زد و با طرفداری از مذهب تسنن بر علما و پیروان تشیع سخت گرفت و سرانجام جان خود را بر سر این اعمال گذاشت و به دست همان کسانی که او را بر مسند قدرت نشانده بودند، از صحنه خارج شد.