آرزوهای بر باد رفته

این رمان در آن زمان به اوج و رفعت بی همتایی دست می یابد زیرا بالزاک دورنگر است و فراتر را می بیند.او در می یابد که پایان قهرمانی تحول بورژوایی در فرانسه در عین حال به معنای آغاز خیزش عظیم سرمایه داری فرانسه است.آرزوهای برباد رفته حماسه ی تراژی- کمیک سلطه سرمایه بر ذهن است.تبدیل ادبیات به کالا درونمایه ی این رمان است و تحقق بسیار گسترده ی این روند سلطه ی سرمایه بر ذهن ،تراژدی عام نسل پس از ناپلئون را در درون چارچوبی اجتماعی جای می دهد که بالزاک بسیار ژرف آن را درک کرده است. بالزاک این فرایند تبدیل ادبیات به کالا را با تمامی ابعاد و جوانبش ترسیم می کند از تولید کاغذ گرفته تا باورها ،اندیشه ها و احساسات نویسندگان همه و همه به کالا تبدیل می شود و بالزاک نیز به ذکر کلی پی آمدهای فکری و نظری این سلطه ی سرمایه داری بسنده نمی کند بلکه در تمامی عرصه ها فرایند واقعی سرمایه داری شدن را در تمام مراحل و با همه ی خصوصیات و تعیین هایش آشکار می سازد.

بالزاک یکی از هوشمندترین نویسندگانی است که جهان تاکنون به خود دیده است اما هوشمندی او به عبارت پردازی های درخشان و گزنده محدود نمی شود بلکه در آشکار سازی چشمگیر امر اساسی و در تنش بی نهایت عناصر متضاد این امر اساسی جلوه گر می شود.