چهل روز موسی داغ ، دو جلدی

مقاومت موسی داغ اشاره به مقاومتی است که اهالی ۶ روستای ارمنی نشین اطراف کوه موسی داغ در استان هاتای (موسی داغ یعنی کوه موسی) به مدت ۵۳ روز از (۲۱ ژوئیه ۱۹۱۵م تا ۱۲ سپتامبر ۱۹۱۵م) در مقابل یورش نیروهای منظم و نامنظم دولت عثمانی ایستادگی نمودند.

نماینده دولت عثمانی در استان هاتای دستور رسمی دریافت می‌نماید مبنی بر اینکه اهالی روستاهای ارمنی آن منطقه که تعداد آنان بیش از پنج هزار نفر بودند را تبعید نماید؛ ولی اهالی غیرنظامی تن به زیر بار تبعید نمی‌دهند، به بالای کوه موسی داغ پناه می‌برند، و در آنجا با تشکیل نیروهای دفاعی بیش از یک ماه در برابر حملات مکرر سپاهیان عثمانی که تعداد آنان بیش از ۱۵۰۰ نفر بودند مقاومت می‌کنند و تلفات سنگینی بر مهاجمان تحمیل می‌کنند.

 

در نهایت کشتی‌های فرانسوی با دیدن مقاومت مسیحیان که در معرض قتل‌عام بودند به کمک آنها شتافتند و توانستند ۴۲۳۱ نفر از ارمنی‌ها را به مصر در بندر پورت سعید منتقل نماید.

 

در کتاب آبی که دولت بریتانیای کبیر آن را به شرح رفتار تُرکان عثمانی با ساکنان ارمنی آسیای صغیر اختصاص داده است مبداء و ماجرای این حماسه را در چند جمله کوتاه تشریح و ترسیم شده است. در آنجا از قول ارمنیان می‌نویسد:

 

«ما چون می‌دانستیم دفاع از آبادیهایمان که در دشت پای کوه واقعند امکان‌پذیر نیست تصمیم گرفتیم تا به بالای ارتفاعات موسی داغ عقب بنشینیم، و تا آنجا که برایمان ممکن بود خوراک و لوازم دیگر زندگی با خود بردیم. همه گله‌های گوسفند و بز را نیز با خود به بالای کوه بردیم، و هر سلاح دفاعی هم که در اختیار داشتیم تمیز و آماده کردیم. پنجاه قبضه تفنگ ساخت یونان. برای هر تفنگی هم سی مخزن باروت است که با هر تفنگی می‌توان یکصد و پنجاه تیر انداخت و یکصد تفنگ قدیمی ساچمه‌ای و اسلحه دستی داشتیم.»

 

در سال ۱۹۱۸ سنجاق اسکندرون تحت کنترل دولت فرانسه قرار گرفت عده کمی از ارمنیان به روستاهای خود بازگشتند ولی در ۲۹ ژوئن سال ۱۹۳۹م پس از توافق فرانسه و ترکیه آن استان به ترکیه داده شد. پس از آن بسیاری از ارمنیان از آن ۶ روستا به شهر عنجر در لبنان مهاجرت نمودند. تنها ۱۴۰ تن در روستای واکف یکی از آن ۶ روستاباقی ماندند.