اسناد کنفرانس های تهران یالتا پتسدام

کنفرانس تهران با شرکت چرچیل، روزولت و استالین از ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ (۲۸ نوامبر تا اول دسامبر ۱۹۴۳) به صورت سرّی در سفارت شوروی در تهران، پایتخت ایران برگزار شد.

 

این کنفرانس در پی کنفرانس قاهره و پیش از کنفرانس‌های پتسدام و یالتا برگزار شد. هدف کلّی همهٔ این کنفرانس‌ها توافق درباره چهرهٔ جهان پس از پایان جنگ جهانی دوم بود.

 

مسایل اصلی که به نتیجه رسید شامل تاریخ و ابعاد پیاده شدن نیروهای بریتانیایی و آمریکایی در فرانسه و حمله تهاجمی نیروهای روسی در ارتباط با آن، منابع اختصاص یافته به جبهه‌های ایتالیا، بالکان و برمه که چرچیل نمی‌خواست مورد غفلت قرارگیرند، بود.

 

مهم‌ترین توافقی که در این کنفرانس به‌دست آمد، درباره گشایش جبهه دوم در غرب اروپا بود. در خلال این کنفرانس در روز ۲۹ نوامبر، چرچیل به جهت شجاعت و دلاوری نیروهای ارتش شوروی در پاسداری از شهر استراتژیک استالینگراد، یک شمشیر را که به شمشیر استالینگراد شهرت یافت به استالین اهدا کرد. این کنفرانس از این جهت سری بود که آلمانها در صدد ترور رهبران سه کشور درگیر در جبهه مقابل متحدین بودند. هیتلر خود به یک افسر آلمانی به نام سرهنگ کنراد زینر مأموریت ترور را واگذار کرد. نام این عملیات را هم آلمان‌ها عملیات پرش بلند نام نهادند (شرح این عملیات در کتابی با نام عملیات پرش بلند تدوین شده است).

 

این نشست تأثیر مهمی بر جنگ جهانی دوم داشت. آمریکا با تجهیز ارتش شوروی به آن کمک کرد تا ارتش آلمان نازی را در دروازه‌های شهر استالینگراد نابود کند به همین خاطر ایران پل پیروزی متفقین لقب گرفت. برگزاری نشست رهبران متفقین در تهران در مشخص کردن سرنوشت جنگ هم نقشی بسزایی داشت. عملیات دی دی و هجوم سربازان متفقین به سواحل نرماندی فرانسه در تهران کلید زده شد. استالین خواستار اجرای این عملیات بود تا از فشار ارتش آلمان در جبهه شرقی علیه شوروی کاسته شود. اما چرچیل مخالف بود و طرح‌های دیگری داشت. حضور روزولت در تهران و پشتیبانی او از ایده استالین، چرچیل را مجبور کرد تا این طرح را بپذیرد. متفقین همچنین در تهران متعهد شدند که پس از جنگ از ایران خارج گردند و استقلال این کشور را به رسمیت بشناسند. اما با پایان جنگ، شوروی از این کار اجتناب کرد و اقدام به حمایت و تاسیس دولت های تجزیه طلب در آذربایجان و کردستان نمود که البته با زیرکی نخست وزیر قوام و محمدرضاشاه پهلوی و پشتیبانی آمریکا مجبور به عقب نشینی و ترک ایران شد‌.

 

کنفرانس یالتا یا کنفرانس کریمه کنفرانسی بود که چند ماه پیش از پایان جنگ جهانی دوم از چهارم تا یازدهم فوریه سال ۱۹۴۵ به مدت هشت روز در کاخ تزارها در شهر یالتا واقع در شبه جزیره کریمه برگزار شد. در این کنفرانس فرانکلین روزولت رییس جمهور آمریکا و وینستون چرچیل نخست وزیر انگلستان از یک سو و جوزف استالین ازسوی دیگر عمدتاً درباره سرنوشت کشورهای اروپایی پس از پایان جنگ به بحث پرداختند. این کنفرانس پس از کنفرانس تهران (۱۹۴۳) و پیش از کنفرانس پتسدام (جولای ۱۹۴۵) برگزار شد.